Żywienie dzieci

Jadłospis na miesiąc SIERPIEŃ 2024

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkolegornagrupa/jadlospis-sierpien-2024r.doc

Stawka żywieniowa 

https://images.dlaprzedszkoli.eu/przedszkolegornagrupa/stawka-zywieniowa-1.doc

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym

Rola wychowawcza przedszkola w zakresie higieny żywienia dzieci polega na kształtowaniu w nich odpowiednich nawyków żywieniowych oraz na podnoszeniu poziomu kultury żywienia. Prawidłowe żywienie w przedszkolu ma na celu dostarczenie dziecku odpowiednich składników pokarmowych koniecznych do jego rozwoju. Racjonalne odżywianie wywiera wielki wpływ na aktywność psychiczną, samopoczucie, na stosunek do zabawy, nauki i otaczającego świata.

Wiek przedszkolny trwa od 3 do 7 roku życia. Roczny przyrost wzrostu przeciętnego przedszkolaka wynosi przeciętnie 5 cm, a roczny przyrost ciężaru ciała ok. 2 – 3 kg. Wiek przedszkolny jest okresem bardzo dużej ruchliwości. Dzieci w wieku przedszkolnym organizują sobie przeważnie zabawy, przeplatając je okresami krótkiego, ale częstego wypoczynku. Jest to spowodowane małą odpornością kośćca i układu mięśniowego, które w wieku przedszkolnym doskonalą się i intensywnie rozwijają.

Okres przedszkolny, zwłaszcza dla dzieci przebywających w grupach rówieśniczych, sprzyja zachorowaniom na choroby zakaźne wieku dziecięcego oraz na choroby górnych dróg oddechowych. Udowodniono, że niepełnowartościowe żywienie ubogie w białko i witaminy, zmniejsza odporność dziecka i jest powodem większej skłonności do zachorowań.

Rodzice dzieci przedszkolnych często przeżywają niepokój z powodu pozornego braku łaknienia, dlatego przygotowanie posiłków wymaga dużej staranności. Posiłki muszą być smaczne, prawidłowo zestawione i urozmaicone. Powinny także zawierać wszystkie niezbędne w tym okresie rozwoju składniki pokarmowe. Ważną sprawą w tym okresie jest kształcenie kultury jedzenia i żywienia, prawidłowych nawyków żywieniowych chroniących teraz i w przyszłości zarówno przed niedożywieniem, jak i przed otyłością.

Normy żywieniowe dla dzieci przedszkolnych w Polsce opracowano w Instytucie Żywienia i Żywności i zatwierdzone przez Instytut Matki i Dziecka przewidują dostarczenie 90 – 80 kalorii na kg ciężaru ciała na dobę. Stanowi to ok. 1500 – 2000 kalorii na dobę.

Zależnie od pory roku należy podawać dziecku różne produkty żywnościowe zastępując jedne drugimi tak, aby wartość odżywcza byłą odpowiednia do potrzeb dziecka i żeby wykorzystane były możliwości sezonowe. Na przykład latem należy podawać dzieciom dużo owoców jagodowych – truskawki, poziomki, maliny, porzeczki , które są bogatym źródłem witaminy A i C oraz żelaza i innych składników mineralnych. Zimą dużą wartość ma kiszona kapusta i ogórki, warzywa korzeniowe i bulwiaste (marchew, buraki, ziemniaki, chrzan), które są nie tylko magazynem witamin i składników mineralnych, ale również węglowodanów i białka.

Planując posiłki należy pamiętać, że są takie produkty żywnościowe, które dziecko musi otrzymywać codziennie. Należą do nich mleko i produkty mleczne, warzywa i owoce, produkty mączne, mięso. Niektóre produkty można podawać 4 – 5 razy w tygodniu np. jaja, wędliny, a ryby mogą występować 1 – 2 razy w tygodniu.

Dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej zjadają 5 posiłków dziennie, tj. pierwsze śniadanie, drugie śniadanie , obiad, podwieczorek i kolację. Wartość kaloryczna poszczególnych posiłków nie może być jednakowa, gdyż zależnie od pory dnia zmieniają się potrzeby dziecka i chęć do jedzenia. Najbogatszy kalorycznie powinien być obiad, najmniej kaloryczny podwieczorek i drugie śniadanie. Przerwy pomiędzy posiłkami powinny wynosić ok. 3 – 4 godzin. Dzieci w wieku przedszkolnym mogą jeść w zasadzie wszystko to, co jedzą dorośli z wyjątkiem potraw ciężkostrawnych ( zawierających dużo tłuszczu, słoniny).

Napoje mleczne powinny być stałym składnikiem śniadania. Nabiał może zostać zastąpiony wędliną, miodem, dżemem, ale nic nie zastąpi mleka. Drugie śniadanie powinno być małym posiłkiem, zachęcającym do jedzenia i zaostrzającym apetyt przed obiadem. Obiad jest głównym posiłkiem dnia i jedno z dań obiadowych musi zawierać pełnowartościowe białko. Zwykle jest to drugie danie. Może je stanowić mięso, ryby, dodatki w postaci gotowanych warzyw lub surówek. Ziemniaki są produktem żywnościowym zawierającym głównie węglowodany nie mogą zastąpić warzyw. Podwieczorek może być uzupełnieniem obiadu, jest posiłkiem małym. Jeżeli dziecko ma dobry apetyt, można na podwieczorek podać kanapkę z wędliną, twarogiem, budyń, sok. Kolacja powinna być posiłkiem pełnowartościowym i urozmaiconym, chcąc mniej obfitym jak obiad. Wskazane jest przyrządzenie gotowanej kolacji wtedy, gdy na pierwsze śniadanie nie było zupy mlecznej. Dzieci chętnie jedzą jajecznicę, omlet z groszkiem, naleśniki, sałatkę warzywną. Należy uważać, aby nie przekraczać i nie zmniejszać ilości masła, jaj, mięsa i mleka, dzienna porcja mleka dla dziecka w wieku przedszkolnym powinna wynosić 600 ml. Jeżeli dziecko nie lubi, nie należy zmuszać dziecka do picia mleka na siłę. Doprowadzić to może do reakcji nerwicowych u dziecka. Niech dziecko wypije zamiast mleka jogurt, kefir, kakao.

Duże znaczenie przy przygotowaniu posiłków dla przedszkolaków ma:

- staranne i smaczne ich przyrządzenie,

- estetyczne podanie,

- regularność posiłków z zachowaniem rozsądnej elastyczności,

- stosowanie sposobu przyrządzania potraw, zapewniającego zachowanie wartości odżywczych.

Dzieci na ogół w wieku przedszkolnym lubią słodycze. Wolą zjeść cukierka, ciastko czy czekoladkę niż porcję warzyw czy owoców. Słodycze podawane w nadmiarze i w nieodpowiedniej porze ujemnie wpływają na apetyt. Dają uczucie sytości, nie zapewniają niezbędnych dla rozwoju składników pokarmowych, dlatego trzeba rozwijając w dziecku nawyk, aby słodycze jeść po posiłku, na deser i w niewielkich ilościach.

W Przedszkolu Samorządowym w Górnej Grupie posiłki wydawane są wg następującego harmonogramu :

8.00-8.15 śniadanie pierwsze

10.00-10.10 drugie śniadanie

12.00 obiad dwudaniowy

14.00-14.10 podwieczorek
Jadłospisy układane są w cyklu miesięcznym i podawane do wiadomości rodziców w każdy poniedziałek na dany tydzień na tablicy ogłoszeń. Przygotowywane są w oparciu o normy żywieniowe.

Podstawa prawna: Dz. U. Min. Zdr. I O.S. Nr 16 z dnia 24.06.1974 r.
Pismo Instytutu Żywności i Żywienia z dn. 24.01.1995 r.

Normy żywienia człowieka, są standardem określającym ilości energii i składników odżywczych, które zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, zostały przyjęte jako optymalne dla zaspokojenia potrzeb żywieniowych, praktycznie wszystkich zdrowych osób w populacji, z poszczególnych grup wieku i płci. Normy gwarantują, że jeśli spożycie jest zgodne z nimi, będzie zapobiegać zarówno chorobom z niedoboru energii i składników odżywczych, jak i szkodliwym skutkom nadmiernej ich podaży.

Normy żywienia stanowią naukową podstawę i podstawowy punkt odniesienia w:
· planowaniu posiłków i całodziennego wyżywienia osób indywidualnych i określonych grup osób,
· ocenie spożycia osób indywidualnych i określonych grup osób,
· opracowaniu diet stosowanych w różnych stanach chorobowych,
· planowaniu i monitorowaniu podaży żywności w skali kraju,
· planowaniu polityki wyżywienia w kraju,
· opracowywaniu programów edukacji żywieniowej,
· ustalaniu informacji żywieniowej o produktach, podawanej na opakowaniach (food labeling).

W wypadku niemowląt i dzieci są to grupy wieku dla obu płci razem: od 0-0,5 roku; 0,5-1 roku; 1-3 lat; 4-6 lat oraz 7-9 lat.
Znowelizowane polskie normy żywienia („ Normy Żywienia Człowieka-Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych”, 2008), wprowadziły nowe poziomy normy : EAR, RDA, AI oraz UL. Międzynarodowe, powszechnie stosowane skróty nazw poziomów, obok polskich wyjaśnień, umożliwiają porównanie poszczególnych wartości i korzystanie z norm opracowanych w innych krajach.
Przeznaczenie poszczególnych poziomów norm jest zdefiniowane, w zależności od celu ich zastosowania, co ułatwia wykorzystanie ich w codziennej praktyce w zależności od celu.
Poziom EAR – średniego zapotrzebowania grupy, jest punktem referencyjnym przy ocenie spożycia żywności w żywieniu indywidualnym i grupowym oraz przy planowaniu spożycia.
Poziom RDA – zalecanego spożycia (dawny poziom bezpiecznego spożycia), jest głównie przeznaczony do planowania i oceny spożycia żywności w żywieniu indywidualnym (nie jest stosowany w żywieniu grup osób),
Poziom AI – wystarczającego spożycia, może być zastosowany zarówno do planowania, jak i do oceny spożycia żywności, w żywieniu indywidualnym i grupowym.
Poziom UL – najwyższy tolerowany poziom spożycia – wykorzystywany jest jako punkt odniesienia w planowaniu i ocenie spożycia (ze względu na powszechne stosowanie suplementów diety i żywności wzbogaconej).
Warto podkreślić, że nie dla wszystkich witamin lub składników mineralnych podane jest zapotrzebowanie na wszystkich poziomach norm, ze względu na brak dostatecznej wiedzy na ten temat. Jednakże z każdym rokiem przybywa wiarygodnych danych naukowych, toteż każde kolejne wydanie różni się od poprzedniego. Z tego względu należy korzystać w ocenie spożycia lub przy planowaniu posiłków zawsze z aktualnych norm.
Znajomość zapotrzebowania na energię dla rozwijających się organizmów pozwoli uniknąć zarówno przekarmienia, które prowadzi do nadwagi i otyłości, jak i niedożywienia skutkującego gorszym rozwojem. Norma na energię u dzieci w wieku 1-3 lat wynosi 1000 kcal, a u starszych w wieku 4-6 lat 1400 kcal. Warto zwrócić uwagę, że obecne normy na energię dla niemowląt i dzieci są niższe od poprzednich, które uznano za zawyżone, o około 12% nawet do 20%. Jednocześnie obecne normy zapewniają, że spożycie energii zapewni potrzeby energetyczne związane z procesami wzrastania i rozwoju, wszystkim zdrowym i dobrze odżywionym dzieciom.

Tabela 1. Zapotrzebowanie na energię i podstawowe składniki pokarmowe dla dzieci przedszkolnych

*EAR –Estimated Average Requirement - Średnie zapotrzebowanie grupy, ** RDA - Recommended Dietary Allowances - Zalecane spożycie

W przypadku węglowodanów dla dzieci norma EAR (średniego zapotrzebowania grupy) na węglowodany została ustalona na podstawie zapotrzebowania mózgu na glukozę, która jest kluczowym produktem wykorzystywanym przez komórki tej tkanki, a która powinna pochodzić z rozkładu węglowodanów złożonych zawartych w pożywieniu, a także prostych zawartych w warzywach i owocach. Dlatego w przypadku normy RDA ( zalecanego spożycia ) wartość tę zwiększono o 2SD (odchylenia standardowe), co pozwala pokryć zapotrzebowanie 97,5% członków danej populacji. Spożycie węglowodanów nie powinno zatem spadać poniżej 100 g/dzień, ale w rzeczywistości powinno być nieco większe (zapewniające pokrycie powyżej 55% energii w całodziennej diecie).

Średnie zapotrzebowanie na białko w polskich normach ( 2008 ) na poziomie EAR w wieku 1-3 lat wynosi 12 g na dzień, a zalecane spożycie na poziomie RDA - 14 g/dzień. Dla dzieci starszych w wieku 4-6 lat wartości te wynoszą odpowiednio 16 g/dzień i 21 g/dzień. Przyjęte poziomy normy w przeliczeniu na kilogram masy ciała są zgodne z wartościami podawanymi przez miedzynarodowych przez ekspertów, i nie uległy zwiększeniu w nowo zaproponowanych normach amerykańskich, przez Amerykański Instytut Medycyny (2011 ).
Trzeba podkreślić że norma średniego zapotrzebowania grupy -EAR (Estimated Average Requirement) służy do oceny spożycia, na przykład do oceny występowania niedoborów. Natomiast poziom normy zalecanego spożycia, norma RDA (Recommended Dietary Allowances) jest głównie przeznaczona do planowania spożycia. Około 60% całkowitej ilości białka powinno stanowić białko zwierzęce. Interpretację powyższych poziomów normy dla białka, przedstawiono w prezentacji.

Piśmiennictwo:

- Normy Żywienia Człowieka-Podstawy prewencji otyłości i chorob niezakaźnych„, pod red. Mirosława Jarosza i Barbary Bułhak – Jachymczyk,oprac. w Instytucie Żywności i Żywienia, wyd. przez PZWL, Warszawa, 2008.